donderdag 3 september 2015

VAN DE WERELD NAAR DE STAD



Nog maar kort geleden hebben we geschreven over het gebrek aan verzet in Nederland tegen de aanvallen van de heersende klasse. We spraken toen over het land der blinden. Maar de vraag is wel hoe zich dat vertaald naar het leven van alle dag. Is er nog actiebereidheid in de Nederlandse steden of is het een hopeloze zaak? Om een antwoord op die vraag te vinden kijken we naar een gemiddelde stad. In dit geval Amersfoort, een stad in midden Nederland met ongeveer 150.000 inwoners. Een meer gemiddelde stad kun je eigenlijk niet vinden. Amersfoort was al nooit een actiestad. Er werd vroeger wel gezegd dat de stad aan de Eem te rood was voor Koninginnedag, en te oranje voor 1 Mei. Maar hoe zat het met de actiebereidheid in het recente verleden, en hoe staan de zaken op dit moment?

Als we tussen de 20 en 30 jaar terug gaan zien we dat er in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw in Amersfoort toch wel een soort strijdtraditie was, hoewel het om een beperkte variant ging. Vanaf het einde van de Tweede Wereld Oorlog heeft de stad altijd een CPN afdeling gekend, die wel niet enorm groot was, maar wel actief. Ook was de partij vertegenwoordigd in de gemeenteraad. Dat gaf een zeker houvast aan iedereen die zich tegen het systeem wilde verzetten. Er was ook een bescheiden kraakbeweging, die nooit Amsterdamse vormen heeft aangenomen, maar wel een aantal panden kraakte en zich verzette tegen de leegstand en de huisjesmelkers in de stad. We spreken dan vooral over de jaren 80, met nog een staartje in de jaren 90. Activisten die zich hier mee bezig hielden hadden zich deels verenigd in het Collectief Avanti. In de jaren 90 zakte dat allemaal een beetje in om zo’n jaar of 10 geleden een kleine revival door te maken.

Toen de CPN in 1991 werd opgeheven en opging in GroenLinks zakte ook de actiebereidheid, om dat GroenLinks zich weliswaar in het begin als een actiepartij wilde promoten, maar uiteindelijk een wat meer elitaire club werd waar de CPN bloedgroep, zoals het werd genoemd, nog nauwelijks was terug te vinden. Die situatie is niet veranderd tot op de dag van vandaag. Er was dus, zo midden jaren 90, een vacuüm ontstaan en mensen die zich wilde verzetten tegen Den Haag of Brussel of beiden, moesten opzoek naar alternatieven. Die kwamen er. Er ontstond een afdeling van de Socialistisch Arbeiderspartij (SAP), de Nederlandse vleugel van de 4de Internationale. Daarnaast kwam er een afdeling van de Nieuwe Communistische Partij Nederland (NCPN), een voorzetting van de VCN, die ooit in Amersfoort aan de Tweede Kamer verkiezingen deelnam.

De NCPN was wat breder dan de VCN en bestond vooral uit vrij jonge leden met wortels in de kraakbeweging. Bij de SAP lag de gemiddelde leeftijd wat hoger, maar daar was de actiebereidheid niet minder om. Voor beide partijen was de strijd tegen het opnieuw opkomende fascisme een hoofddoel, en er werd dan ook behoorlijk actie gevoerd tegen Naziepartijen zoals de CD en CP’86. Er werden folders verspreid en met kraampjes in het centrum gestaan. In die tijd sprong links dus wel behoorlijk in het oog in Amersfoort. Overigens werd dat niet bepaald uitgedrukt in aanhang, want die bleef beperkt. Maar er gebeurde in ieder geval wat, en in tijden van spanningen of nood wist men elkaar te vinden.

Buiten deze partijen was er nog meer. Er bestond een antifascisme comité, waarin verschillende groepen waren vertegenwoordigd. Later, in 1994, ontstond ook het Agri Koerdistan Comité, dat zich bezig hield met het ondersteunen van de Koerden tegen de onderdrukking door de Turkse staat. Actiebereidheid was er ook bij de Turkse Arbeiders Vereniging Atigd, niet alleen voor de eigen achterban, maar ook in samenwerking met de bovengenoemde groepen en partijen. Er werd druk samengewerkt tegen de fascisten, met als hoogtepunt de protesten tegen de installatie van een paar fascisten in de Amersfoortse gemeenteraad in 1994. Toen kwam zelfs de ME naar Amersfoort om dat men bang was voor rellen, die er overigens niet kwamen.

We zien dus dat er in de jaren 90 behoorlijk werd samengewerkt door de verschillende groepen en partijen in de stad en dat leverde een aantal activiteiten op. Er waren informatieavonden in “De Instee” op de Singel over verschillende onderwerpen, er waren picketlines bij het gemeentehuis en het centraal station, en werd een mooi Koerdistan Festival georganiseerd in de “Drietand” bij het Neptunisplein. Omdat dus ook de Koerden zich in Amersfoort begonnen te roeren kwam er een reactie van fascistische Turken, de zogenaamde Grijze Wolven. Er waren bedreigingen en pogingen tot intimidatie. Er werd aangifte gedaan, maar de Amersfoortse politie vond dit niet interessant en weigerde in eerste instantie om de aangiften op te nemen. Pas na een klacht bij de burgemeester lukte dit wel. Dat de Koerden actief waren was te zien aan de vele kleurige PKK posters die overal in de stad verschenen.

De SAP deed verschillende keren mee met verkiezingen en de NCPN deed dat in eerste instantie niet. Pas nadat de afdeling uit elkaar was gevallen en er wat nieuwe mensen aan het roer kwamen ging de NCPN zich richten op de Amersfoortse gemeenteraad. In 1998 leverde dat rond de 700 stemmen op. Niet voldoende voor een zetel, maar wel genoeg voor een woede uitbarsting van de VVD wethouder van der Werf, die bijna zijn niet karige snor op at. Er was toen nog geen SP in Amersfoort, omdat deze partij verschillende valse starts had gemaakt. Toen de NCPN het in 2006 nog eens probeerde, met wel de SP als concurrent, viel het stemmenaantal terug. Maar dat is op de zaak vooruit lopen.

We blijven nog even in de jaren 90 om te kijken naar het hoogtepunt van links Amersfoort in die jaren; de demonstratie tegen fascisme, en vooral fascisten op de straat, op 5 mei 1995. De aanleiding voor deze demo was een onaangekondigde mars door een zootje ongeregeld van CP’86 door de Amersfoortse binnenstad een paar maanden eerder. De Amersfoortse actiescene, die door deze mars was verrast, wilde het er niet bij laten zitten. Er moest een tegengeluid komen, en omdat Nederland in mei 1995 50 jaar bevrijding van het fascisme vierde, werd deze gelegenheid aangegrepen om een demonstratie te organiseren. Niet iedereen zag het idee zitten omdat men bang was voor een kleine opkomt. Maar er werd doorgezet en onder de naam “Amersfoort Solidair” kwam de demonstratie toch van de grond. Het werd voor Amersfoortse begrippen een ongekend succes, want er waren rond de 200 deelnemers. Er kwamen ondermeer delegaties uit Utrecht en andere omliggende plaatsen op af. Er was zelfs een klein opstootje, zeer ongewoon voor politiek Amersfoort.

Na de demo ging de groep “Amersfoort Solidair” door en er kwamen ondermeer campagnes rond Kamp Amersfoort. Een daarvan had als doel om het golfspelen op de massagraven rond het kamp te stoppen. Golfbaan de “Hoge Kleij” wilde daar echter niets van horen, dus de elite slaat nog steeds een balletje op deze tragische plek. Het vredes en herdenkingspark dat Amersfoort Solidair voor ogen had is er nooit gekomen. Maar door als lont in het kruitvat te fungeren werd wel afgedwongen dat Kamp Amersfoort uiteindelijk een nationaal monument werd.

Na verloop van tijd hield Amersfoort Solidair op te bestaan, omdat de leden andere dingen gingen doen. Dit gebeurde kort na de eeuwwisseling. Van de andere groepen in de stad was toen al bijna niets meer over. De SAP afdeling hield op te bestaan, en ook het antifascisme comité en het Agri Koerdistan comité verdwenen uit beeld. De NCPN hield het langer vol, en is nooit helemaal uit Amersfoort verdwenen. Op dit moment is alleen de SP nog over als enigszins linkse kracht.

Zoals eerder gezegd was de SP al in de jaren 90 bezig om een afdeling in de stad op te zetten. Dat gaf veel moeilijkheden en pas in de laatste 15 jaar kwam de partij in Amersfoort echt van de grond. Men heeft nu een vaste plaats in de gemeenteraad en in het begin waren er ook wel campagnes om burgers te mobiliseren. Maar dat komt nu praktisch niet meer voor. De SP is in de greep van het parlementarisme en heeft daar veel principes voor opgeofferd. Men komt nu nog nauwelijks het stadhuis uit.

Een goed voorbeeld waren de recente bezuinigingen van 19 miljoen euro. Deze bezuinigingen werden opgelegd omdat het hopeloze gemeentebestuur, na jaren van financieel wanbeleid en uit de hand gelopen prestige projecten, door de provincie onder curatele was geplaatst. Door de bezuinigingen zijn nog meer voorzieningen uitgekleed of gewoon gesloten. Daar komt nog bij dat de gemeentelijk belastingen de pan uit stijgen. Je zou denken dat dit voor de SP een unieke kans was om het gemeentebestuur aan de schandpaal te nagelen, maar dat zat er niet in. De SP stemde tegen, maar bleef “constructief”, wat in gewone woorden betekend dat men er niets tegen ondernam. Links Amersfoort blijft dus achter zonder stem, en van de oude activisten is niemand blij met de SP. Een oud CPN’er sprak het zo uit: “Ik ben lid geworden van de SP, terwijl ik weet dat het eigenlijk niets is. Ik wilde gewoon weer ergens bij horen.”

Ook Amersfoort kent zijn lokale partijen, maar daar is niets progressieves onder te vinden. De meest bekende is de Burger Partij Amersfoort (BPA). Deze club bestaat uit reactionairen en teleurgestelde leden van de elite die vinden dat ze iets beters verdiend hadden. Ze munten uit door een grote bek, super opportunisme en de vele onderlinge ruzies. Als gewone burger heb je van de lokalen niets te verwachten, alleen af en toe wat politiek theater.

Dus is het stil geworden in Amersfoort als het gaat om actiebereidheid, net als in veel andere plekken in Nederland. Laatst was er wel een kleine demonstratie tegen landelijk politiegeweld en er werden zelfs stenen naar een stadsbus gegooid. Een kleine opleving of gewoon baldadigheid, dat zal in de toekomst moeten blijken. Misschien zullen er mensen zijn die zeggen dat er wel degelijk dingen in de stad gebeuren. Dat zou mooi zijn, want het zouden lichtpuntjes zijn in de vele momenten van duisternis. Maar intussen slapen de Amersfoorters gewoon verder, een kleine groep met een steeds dikker wordende portemonnee, en een veel grotere groep met een toenemend gevoel van honger en armoede. Ze zijn daarbij ook niet alleen. Amersfoort als graadmeter van Nederland anno 2015.