donderdag 27 december 2012

Nostalgie; toen de Korte Golf nog spannend was

Het is intussen allemaal lang geleden, maar menig communist en ook andere links activisten, zullen zich nog de rol herinneren die de Korte Golf radio stations ooit in ons leven speelden. Dat waren de dagen, dat luisteren naar de Korte Golf nog spannend was. Het was de enige plek waar je direct informatie kon krijgen uit de landen van het Warschau Pact. Die informatie was hard nodig omdat je in de Westerse media niets als leugens tegen kwam over de Sovjet Unie en de andere Oostblok landen. Wat dat laatste betreft is er niet echt veel veranderd. Ondanks het wegvallen van de Sovjet Unie, begin jaren 90, gaan de leugens en de zwartmakerij nog steeds door. Maar dat is een ander verhaal.

Terug naar de Korte Golf. Als je een radio bezat die de Korte Golf kon ontvangen, en dat was meestal wel het geval, kon je de Westerse koude oorlog propaganda makkelijk omzeilen. Want er was keuze genoeg. Beginnende natuurlijk met Radio Moskou, een station dat in vele talen uitzond, waaronder zelfs de Nederlandse taal. Vooral de Engelse en Duitse uitzendingen waren erg goed. Veel nieuws en achtergronden en ook het wereldbeeld uit het zicht van de Sovjet Unie. Vele avonden werden verbracht met het luisteren naar dit station. Meestal was de ontvangst heel goed, maar soms jankte de stoorzenders er door heen. Op zich geen nood want er was altijd weer een andere frequentie te vinden waarop het geluid stukken beter doorkwam. De uitzendingen begonnen op het hele uur altijd met de klokken van het Kremlin. Een hoogtepunt was het programma op de zondagavond als er vragen van luisteraars werden beantwoord. Met de informatie die dit opleverde kon je in menig discussie weer een poosje vooruit. Als communist, levende in de kapitalistische wereld, was er toch altijd het gevoel in een vijandige omgeving te verkeren. Radio Moskou gaf dan altijd een beetje zicht op een andere wereld, een wereld die misschien ver weg leek, maar via de ether dichtbij kwam.

Maar Moskou was niet het enige station. Radio Praag was altijd prominent aanwezig en ook het luisteren naar deze uitzendingen was altijd leerzaam. Dan was er nog Radio Tirana, de stem van Albanië. In de Westerse media moest Albanië het altijd enorm ontgelden. Het land werd afgeschilderd als een eng en afgesloten land waar niemand van wist wat er nu eigenlijk precies gebeurde. Maar Radio Tirana had stevige zenders en het station maakte altijd een moderne maar principiële indruk. Het was zeker de moeite waar om af en toe naar het nieuws van Radio Tirana te luisteren omdat het toch vaak feiten bracht die je op andere stations niet hoorden. Wat dichterbij huis was er ook het nodig te vinden. Op zekere tijden, als de spanning in Polen weer opliep was Radio Warschau belangrijk. En natuurlijk waren er de uitzendingen van Radio Berlin Internationaal, de stem van de DDR. Deze laatste was in West Europa ook op de Midden Golf te ontvangen. Vooral de uitgezonden concerten van de Freie Deutsche Jugend waren altijd interessant, omdat dan ook vaak oude strijdliederen van de Duitse arbeidersbeweging ten gehore werden gebracht. Een hoogtepunt waren de solidariteitsconcerten en uitzendingen met het Chileense volk, na de fascistische coup in 1973, toen President Allende op orders van de CIA werd vermoord.

Er waren ook stations die een bepaald doel hadden. Tijdens zoektochten op de Korte Golf was vaak de zender “Vrede en Vooruitgang” te horen. Dit was een Sovjet zender die in het Engels en het Duits vooral politieke en ideologische vraagstukken behandelde. Het station stond los van Radio Moskou, en maakte een meer wetenschappelijke indruk. De uitzendingen stonden altijd in het teken van de Marxistische ideologie, en vanuit dit zichtpunt werd naar de wereld gekeken. Vaak was er veel informatie die de misdaden van de VS en de NAVO overal ter wereld aan de kaak stelden. Voor de geïnteresseerde luisteraar zaten daar altijd ongekende feiten tussen.

Soms kwam je ook bijzondere dingen tegen. Af en toe was er een station in de lucht die in de Duitse taal alleen maar cijfers doorgaf. Eindeloze rijen cijfers die op gecodeerde telegrammen leken. Een vrouwenstem las de cijfers voor en dit kon uren doorgaan. Wat het doel precies was werd nooit duidelijk, maar als luisteraar had je altijd het gevoel dat je even een tipje van de sluier kon optillen die de wereld van de spionage bedekte.

Ook tijdens de Tweede Wereld Oorlog werd er van de Korte Golf druk gebruik gemaakt. Als we naar de geschiedschrijving kijken zou je denken dat de Nederlandse luisteraar in bezet Nederland alleen naar Radio Oranje luisterde of naar de BBC. Dat is niet het ware beeld. Ook Radio Moskou werd veel beluisterd, maar dat past natuurlijk niet in de kraam van de huidige machthebbers. In Duitsland zelf was onder antifascisten Radio Moskou veel meer geliefd dan de BBC. Natuurlijk was het luisteren naar deze stations streng verboden en je kon er voor in een kamp terecht komen. Maar veel mensen stoorde zich hier niet aan. Voorzichtigheid was natuurlijk wel geboden, want de verraders sliepen nooit.

In de jaren 30 was er nog een andere mogelijkheid om de waarheid over het fascistische Duitsland te weten te komen via de Korte Golf. Tijdens de Spaanse burgeroorlog werd er in Spanje een Duitstalig radio station opgezet dat de naam Deutscher Freiheitssender 29.8 droeg. Het station werd opgezet door antifascisten, waaronder functionarissen van de Duitse Communistische partij, KPD. Dit station gebruikte een sterke zender die in heel Europa te ontvangen was, en was in de ether van 19 januari 1937 tot 28 maart 1939. Naast veel informatie over de Spaanse burgeroorlog en de Duitse betrokkenheid in deze oorlog, was er ook veel info over de situatie in Duitsland zelf. Dit tot grote ergernis van de Gestapo, die in eerste instantie heel Duitsland afzocht om de zender te vinden. Pas later kwam men er achter dat het signaal uit Spanje kwam. Toen Spanje in handen van Franco viel moest de zender sluiten.

Als we nu naar de Korte Golf kijken is er weinig meer te beleven. Met de val van de Sovjet Unie en het uiteen vallen van het Warschau Pact verdween ook de mogelijkheid om alternatieve informatie te verzamelen. Radio Moskou is nu de stem van Poetin. Dit zal natuurlijk niet eeuwig duren en intussen heeft het internet de rol overgenomen die vroeger de Korte Golf vervulde. Op het net kun je immers alle informatie vinden die je nodig hebt en je kunt er je mening kwijt. Bijna iedere linkse organisatie of partij heeft een site. Daarbij moeten we niet vergeten dat het net in handen is van de machthebbers en dat het dus morgen gesloten kan worden als de spanning toeneemt. Dan zullen we weer van de wat oudere methoden gebruik moeten maken.
Maar zolang het internet er is moeten we het zien als een belangrijk propagandamiddel en een mogelijkheid om de volkeren te beïnvloeden. Er is ook een rijk archief van de culturele uitingen van de arbeidersbeweging te vinden, zowel van toen als nu. Dat is allemaal heel mooi en ook praktisch. Maar soms kijken we toch met nostalgie en wat weemoed terug naar de dagen toen we de knop van de radio maar hoefde om te draaien, en de stem van de Sovjet Unie schalde door de kamer. Tenminste, als de stoorzenders hun gemak hielden. Daar kan nog steeds geen internet tegen op.

4 opmerkingen:

  1. Radio Tirana was op de middengolf omstreeks 1970 onontkoombaar beluisterbaar op de middengolf, op verscheidene frequenties.

    En Moskou klonk ook hard op de MG, wat ik als luisteraar van Radio Caroline zeer vervloekt heb. Om 16.30 in de winter was het voorbij met de ontvangst van de Big Line-up...

    Ja, die cijferreeksen. Zou toch wel eens duidelijk gemaakt mogen worden wat het precies betekende.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Inderdaad zaten deze stations ook op de MG. En zeker was het een probleem bij het luisteren naar de zeezenders. Op de KG had je wel meer keuze mogelijkheden uit de verschillende diensten en talen. Die cijferreeksen leken op gecodeerde telegrammen. Maar waar ze precies vandaan kwamen en voor wie ze waren bestemd is nog steeds een mysterie.

      Verwijderen
  2. Die nummerstations, zijn Enigma gecodeerde berichten die ontvangen werden door spionnen en verzonden werden door spionnen, doormiddel en behulp van One time pads. google maar is op Nummerstations.
    En nu tot de dag van vandaag wordt er nog steeds volop gebruik van gemaakt. Wat dag je van het russische echtpaar Anschlag 2013 volop in het nieuws geweest.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Brede visie en neutrale beeldvorming over heden en verleden is niet jullie sterkste kant.....
    Het "zaligmakende" Sovjet communisme klinkt vandaag nog steed door in jullie verhaal.

    BeantwoordenVerwijderen