Vandaag maken we een uitstapje op controversieel terrein.
Maar dat maakt het niet minder interessant. Het is onderdeel van ons streven om
een meer helder beeld te krijgen van de Tweede Wereld Oorlog, en de
achtergronden die aan het conflict ten grondslag lagen. In de laatste weken
loopt er in de Duitse media een discussie, die draait om de vraag of Adolf
Hitler zijn politieke carrière begon als een linkse activist. De aanzet is een
artikel in Die Welt, een krant van het Springer concern, maar met een vrij
goede reputatie. Laten we maar eens kijken wat Die Welt over het vroege leven
van Hitler boven water heeft gehaald, en hoe deze gebeurtenissen de
geschiedenis hebben beïnvloed.
We gaan nu terug naar het voorjaar van 1919. Duitsland
was na het einde van de Eerste Wereld Oorlog in chaos. Er waren verschillende
opstanden en revoluties geweest. Een proces dat uiteindelijk uitmondde in de
Republiek van Weimar. Wij zullen ons bezighouden met de situatie in Beieren, en
vooral kijken naar de ontwikkelingen in München. Op 7 april 1919 riep de
Centrale Raad van de Beierse Republiek samen met de Revolutionaire Arbeiders
Raad de Beierse Raden Republiek uit. Dit gebeurde in München, de grootste stad
van de regio. Voor de Duitse centrale regering was dit een reden om het leger
te mobiliseren. Men duldde geen communistische raden republiek, en zou er alles
aan doen om deze republiek weer ten val te brengen. Als antwoord op deze
mobilisatie riepen de leiders van de arbeiders en de soldaten raden de
dictatuur van het proletariaat uit. Deze maatregel was bedoeld om de Raden Republiek
te beschermen. Op palmzondag probeerde een vrijwilligersmilitie, met de naam Republikanische
Schutzbund, een coup te plegen, om zo de Raden Republiek uit te schakelen. De
militie was loyaal aan de coalitieregering van de sociaal democraat Johannes
Hoffmann. Hem was de Raden Republiek een doorn in het oog.
Anders dan door de militie leiders verwacht, weigerde het garnizoen in
München, inclusief het 2de Infanterie Regiment, de coup te steunen.
Het ging zelfs nog verder, want een aantal eenheden in de stad kozen openlijk
de kant van de Raden Republiek. De poging om de revolutionairen te ontmachtigen
mislukte dan ook jammerlijk. Kort na de couppoging werd besloten om nieuwe
verkiezingen voor de soldaten raden uit te schrijven, en deze stemming vond op
15 april 1919 plaats. Het doel van de verkiezingen was het aantonen van de
volledige steun van de soldaten raden voor de Raden Republiek. Precies op dat
moment komen we voor het eerst in de geschiedenis Adolf Hitler tegen. Hij
stelde zich kandidaat voor de soldaten raad van het vervangend bataljon van de
demobiliseringscompagnie van het 2de Infanterie Regiment. Hitler,
die de rang van korporaal had en bijna 30 was, eindigde op de tweede plek en
werd met 19 stemmen verkozen tot lid van de raad.
Het feit dat hij zich kandidaat stelde, en ook nog werd gekozen, geeft aan
dat hij in die tijd een linkse overtuiging had. De soldaten raden werden
communistische geleid, en dat was bij iedere soldaat bekend, dus ook bij
Hitler. Toch nam hij zijn plaats in de raad in. Er bestaat zelfs een foto van.
De soldaten raden lieten er geen misverstand over bestaan dat ze bereid waren
om te vechten voor de Raden Republiek. Overigens viel Hitler’s linkse
overtuiging al wat eerder op. Eind februari 1919 nam hij deel aan een treurmars
voor de vermoordde socialistische minister president Kurt Eisner. Eisner stamde
uit een Joodse familie, maar blijkbaar was dat voor Hitler in die tijd nog geen
probleem. De twee Beierse Raden Republieken, inclusief de tweede, die onder
communistische leiding stond, kenden verschillende leiders met een Joodse
afkomst, waaronder Ernst Toller, Erich Mühsam, Gustav Landauer, Eugen Leviné en
Tobias Axelrod. Ook dat weerhield Hitler is niet van om binnen de soldaten raad
actief te zijn.
Al deze zaken komen niet overeen met de beschrijving die Hitler zelf van
zijn vroege leven gaf. In “Mein Kampf”, en ook in een eerder boek, beweert hij
dat hij het Marxisme altijd heeft bestreden. Hij beschuldigde de marxisten er
van dat ze misbruik van de arbeiders maakten om hun eigen belangen te dienen.
Overigens had hij wel altijd een soort gevoel voor de arbeidersklasse, want hij
verweet eerdere nationalistische partijen dat ze de sociale factor negeerde, en
daarmee de arbeiders in de armen van de linkse partijen en bonden dreven. Maar
dat was Hitler’s eigen versie, die dus niet overeenkomt met de waarheid. Zijn
politieke activiteiten in München heeft hij steeds angstvallig verzwegen. Hij
beweerde alleen dat hij een tegenstander van de Raden Republiek was geweest, en
maar net aan arrestatie was ontkomen. We weten nu dat dit niet klopte.
Maar nu terug naar de Raden Republiek zelf. De Centrale Regering in Berlijn
wilde zo snel mogelijk een einde aan deze republiek maken. Er werden zwaar
bewapende troepen en loyale Frei Korpsen naar Beieren gestuurd, om, zoals de
sociaal democratische minister Gustav Noske het zei: “een einde aan het carnaval
der waanzin te maken”. Al snel braken er gevechten uit tussen deze eenheden en
de rode soldaten van de Raden Republiek. Vanaf het begin bleek het een
ongelijke strijd te zijn die dan ook werd verloren, en begin mei rapporteerde
de militaire leiders aan Noske dat de revolutie in München was neergeslagen, en
dat ze de stad in handen hadden. Er waren tussen de 600 en 1000 doden gevallen.
Het ging hierbij om soldaten van de Raden Republiek en een groot aantal burgers
die eigenlijk niets met de opstand te maken hadden.
Meteen na het neerslaan van de Raden Republiek liep Hitler over naar de
andere kant. Hij begon zich toen ook als een overtuigd antisemiet op te
stellen. Het lijkt er op dat zijn teleurstelling over de uitkomst van de
opstand zo groot was, dat hij een radicaal andere richting koos. Maar dat doet
er niet aan af dat hij tussen het einde van de Eerste Wereld Oorlog en het
neerslaan van de opstand in München, wel degelijk een links revolutionaire
instelling had getoornd. Overigens bestaat er ook geen enkele aanwijzing dat
Hitler voor het neerslaan van de Raden Republiek een antisemiet was. Het kan
dus zijn dat hij de leiders van de Raden Republiek met een Joodse achtergrond verantwoordelijk
hield voor de nederlaag. Het spreekt voor zich dat hij zijn “linkse” verleden
niet kon gebruiken toen hij een andere koers koos. Niet alleen verzweeg hij
zijn activiteiten voor de Raden Republiek, maar hij beweerde ook dat hij al in
1908 in Wenen antisemiet was geworden. Ook dit wordt door de feiten tegen
gesproken, omdat hij juist toen met veel Joden vriendschappelijke banden
onderhield. In die tijd was het voor politieke leiders makkelijk om een eigen
biografie in elkaar te zetten die paste bij hun plannen voor de toekomst.
Niemand trok iets na, en vaak stonden dingen ook niet op schrift. Het was dus
makkelijk om storende feiten gewoon te verwijderen. Hitler was zeker niet de
enige die een eigen biografie verzon, of liet verzinnen. Daarom is het juist zo
interessant dat toch niet alle sporen zijn uitgewist, ook al heeft het 100 jaar
geduurd voor dat deze feiten aan het licht kwamen.
Verdere
linkse sporen
Overigens was Hitler ook niet de enige in zijn kring met een “links’
verleden. Ook Joseph Goebbels
bestudeerde eerst het Marxisme voordat hij naar de NSDAP van Hitler overstapte.
In deze partij maakte hij eerst deel uit van de linker vleugel. Dat brengt ons
meteen bij een ander stukje geschiedenis dat ook vrij opzienbarend is. In 1923
besloten leidende leden van de Duitse communistische partij KPD in het Rijnland,
een samenwerkingsverband aan te gaan met de NSDAP van Hitler. Zij vonden gehoor
bij verschillende “linkse’ NSDAP leden, waaronder Goebbels en Otto en Gregor
Strasser. De samenwerking kwam daadwerkelijk tot stand. Er werd een
compromisvlag ontworpen met de symbolen van de twee stromingen, en woordvoerders
van de KPD en de NSDAP spraken op elkaars congressen. De samenwerking duurde
maar een paar maanden. De betrokken KPD functionarissen verlieten toen de
partij en gingen als Nationaal Communisten verder. Ze hielden aan de
communistische ideologie vast, maar verwierpen het internationalisme.
Binnen de NSDAP bleef tot 1930 een soort socialistische
vleugel actief, die sterk verbonden was met de nationaal revolutionaire ideeën
binnen de SA. Veel SA leden kwamen uit de arbeidersklasse, en zij zagen zich
zelf als revolutionairen. Hoewel Hitler voor lange tijd op de SA had gesteund,
keerde hij zich van het idee van een nationale revolutie af. Nadat Hitler in
1933 aan de macht kwam, maakte de SS voor altijd een einde aan de “linkse
neigingen” binnen de NSDAP. De SA bleef wel bestaan, maar werd een soort veteranen
organisatie zonder politieke invloed. De SS maakte voortaan de dienst uit, en
groeide uit tot een soort eigen staat, met eigen regels. Wat hiervan het
resultaat was is geschiedenis, en algemeen bekend.
Na de Tweede Wereld Oorlog werd een erg zwart-wit beeld
van het conflict gepropageerd. Dat beeld heeft lang stand gehouden. Maar in
werkelijkheid waren er veel grijze vlakken, waaruit soms de meest
vreemdsoortige situaties ontstonden. Deze zaken hebben geen echte invloed meer
op de huidige strijd, maar het ontdekken van het verleden, en de beweegredenen
die achter bepaalde ontwikkelingen een rol speelden, blijven interesse
opwekken, en niet zelden zijn er toch lessen uit te halen die ook nu nog van
belang zijn. In deze tijd van geschiedvervalsing is het opdiepen van nieuwe
feiten een cruciale taak, om een beter begrip van grote conflicten te krijgen,
en die voortaan te voorkomen.
Bronnen: Die
Welt Sven Felix Kellerhoff “Hitler’s politieke carrière begon in het links
extremisme”, Het Nationaal Bolsjewisme in Duitsland, Wikipedia, Adolf Hitler; Zijn leven, zijn redevoeringen;
uitgegeven door Uitgeverij Verbum september 2018.
